Odpłatne przeniesienie prawa do dysponowania pustym grobem innej obcej osobie

Prawo do grobu

W pierwszej kolejności należy dokonać rozróżnienia w zakresie prawa do grobu jako prawa majątkowego oraz prawa do grobu jako prawa osobistego. Samo pojęcie „prawa do grobu” nie zostało zdefiniowane w żadnej ustawie. Zatem to, w jaki sposób należy definiować to pojęcie, czyli co należy przez nie rozumieć, wynika przede wszystkim z orzecznictwa oraz doktryny.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 grudnia 1994 r., sygn. akt III CZP 155/94 wskazał:

„Grób może być jednak przedmiotem określonych uprawnień, których zespół zwykło się określać jako »prawo do grobu«. Jego pierwotnym źródłem jest umowa, na mocy której zarząd cmentarza oddaje zainteresowanej osobie miejsce na grób. W sytuacji typowej na treść prawa do grobu składają się zarówno elementy o charakterze majątkowym, jak i elementy o charakterze wyłącznie osobistym (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 lutego 1979 r. I CR 25/79 – OSNCP 1979, z. 10, poz. 195 i składu siedmiu sędziów z dnia 11 grudnia 1990 r. III CRN 455/90 – niepubl.). Te pierwsze związane są przede wszystkim z koniecznością ponoszenia na rzecz zarządu cmentarza opłat za grób i mogą też występować ze względu na poniesienie wydatku na urządzenie grobu (zbudowanie grobowca, wystawienie nagrobka itp.). Niemajątkowym elementem prawa do grobu jest uprawnienie do pochowania w nim zmarłego (por. art. 10 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych – Dz. U. z 1972 r. Nr 47, poz. 298). Uprawnienie to dotyczy zwykle określonej osoby i nabycie prawa do złożenia w grobie zwłok tej osoby jest zazwyczaj powodem zawarcia umowy z zarządem cmentarza. Gdy w grobie został złożony zmarły, prawo do grobu obejmuje urządzenie jego wystroju, wystawienie nagrobka i wykonywanie zwyczajowo przyjętych czynności, takich jak np. składanie na grobie kwiatów i wieńców czy palenie zniczy, stanowiących wyraz czci pamięci osoby zmarłej. Uprawnienia te, aczkolwiek związane z ponoszeniem wydatków, i to nieraz znacznych, mają niewątpliwie charakter osobisty.

W jednym tylko wypadku prawo do grobu może być prawem o charakterze wyłącznie majątkowym. Mianowicie będzie tak wówczas, gdy w grobie nie została złożona żadna osoba zmarła, a mające charakter niemajątkowy uprawnienie osoby, która nabyła prawo do grobu, do decydowania o przeznaczeniu grobu wygasło (np. ze względu na śmierć tej osoby) i nie ma innej osoby, której uprawnienie to przysługuje. Natomiast wtedy – pomijając inne sytuacje – gdy w grobie wielomiejscowym pochowana została choćby tylko jedna osoba zmarła, przysługuje bliskim tej osoby uprawnienie do dokonywania na jej grobie czynności kultu pamięci zmarłego, co świadczy o tym, że wynikające z uprawnienia prawo do grobu jest prawem, na treść którego składają się elementy o charakterze osobistym. Poza tym nie jest obojętne, kto zostanie pochowany w wolnych jeszcze miejscach grobu. Dyspozycje w tym względzie mogą wynikać z woli osoby, która jako pierwsza została pochowana w tym grobie, i powinny być one respektowane przez osoby mające prawo do grobu. Osoby te, ze względu na kult pamięci zmarłego, który pochowany został w grobie, mogą też mieć własne, określone w tym przedmiocie stanowisko. To, kto ma być pochowany w nie zajętych miejscach grobu, może też być przedmiotem porozumienia osób, które nabyły prawo do grobu. Porozumienie takie rodzi uprawnienie do pochowania w grobie i stanowi o posiadaniu przez osobę uprawnioną prawa do grobu. Wymienione okoliczności wskazują także na elementy o charakterze osobistym takiego prawa do grobu, o którym wyżej mowa. Takie prawo do grobu, na treść którego składają się, obok elementów o charakterze majątkowym, także elementy o charakterze wyłącznie osobistym, nie podlega dziedziczeniu według zasad określonych w kodeksie cywilnym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1979 r. I CR 25/79 - OSNCP 1979, z. 10, poz. 195). Okoliczność, że prawo to, ujmowane jako pewna całość, po części jest prawem niemajątkowym, sprzeciwia się uznaniu go za prawo majątkowe w rozumieniu art. 922 § 1 k.c., i to niezależnie od tego, jaka jest wartość elementów majątkowych tego prawa i na czym polegają elementy niemajątkowe. Charakter prawa do grobu powoduje, że zawsze na plan pierwszy wysuwają się elementy niemajątkowe tego prawa. Można więc mówić o ich dominującej roli (por. cyt. już wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1979 r. I CR 25/79)”.

Sprzedaż pustego grobu

Jeżeli mówimy o prawie do grobu jako prawie majątkowym, to wówczas takie prawo będzie przysługiwało osobie, która ma podpisaną umowę z zarządem cmentarza o umiejscowienie pochówku oraz zarządzania grobowcem. W kontekście Pana zapytanie istotne znaczenie ma orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2010 r., sygn. akt. I CSK 66/10, zgodnie z którym:

„Elementy osobiste prawa do grobu mają charakter przeważający i są związane z określoną osobą; jako prawa osobiste są niezbywalne i niedziedziczne. Z tego względu w zasadzie prawo do grobu jest tylko jednym z samoistnych praw majątkowych, co do którego nie ma zakazu ustawowego jego zbywalności ani wyłączenia od dziedziczenia tylko wtedy, gdy miejsce na cmentarzu zostało nabyte i grób został urządzony przez osobę pozostającą przy życiu i jest wolny, tj. nikt nie został w nim pochowany. Jeżeli natomiast w grobie spoczywają już zwłoki określonej osoby uprawnionej do pochowania, to na skutek pochówku następuje zdominowanie uprawnień niemajątkowych i w związku z czym dopuszczalność rozporządzenia prawem do grobu wygasa. Z tą chwilą nie jest już możliwe rozdzielenie uprawnień majątkowych od osobistych i z tego względu prawa majątkowe tracą swoją odrębność w tym sensie, że nie mogą być przedmiotem wyłącznego korzystania i rozporządzania ze strony dotychczasowego ich podmiotu, a to ze względu na prawa do grobu przysługujące pozostałym uprawnionym, których źródłem jest fakt powiązań rodzinnych z osobą pochowaną w grobie”. 

Wskazać należy, że z treści wyżej wskazanego orzeczenia wynika, że tzw. prawo do grobu można sprzedać, gdy nikt nie został w nim pochowany. Grób jest pusty, bowiem nastąpiło przeniesienie zwłok do innego grobu. Zatem może Pan dokonać rozporządzenia tym prawem na rzecz innej osoby.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.